NetBIOS nədir?

TCP/IP protokolundan istifadə edərək şəbəkə qurmaq üçün sənaye standartı NetBIOS (Network Basic Input/Output System) adlanır. O, istifadə olunan nəqliyyat protokolundan asılı olmayaraq paylanmış proqramlara bir-birinin şəbəkə xidmətlərinə daxil olmaq imkanı verir.

Windows OS illər boyu Microsoft Windows-dan daha populyar olduğu üçün bu texnologiya daha geniş istifadə olunur. Bundan əlavə, şəbəkə üzərindən məlumat ötürməyə icazə verir. Məsələn, bir işçi qrupundakı MS Kompüterləri NetBIOS adlarını IP ünvanlarına çevirərək ünsiyyət qururlar. NetBIOS Windows əməliyyat sistemlərinin ilkin şəbəkə imkanları üçün vacib olmuşdur. NetBIOS, Active Directory və DNS-in Windows şəbəkəsi üçün normaya çevrilməsindən əvvəl şəbəkədəki digər kompüterləri tapmaq və onlarla əlaqə yaratmaq vasitələri təklif edirdi. Yerli şəbəkə seqmentində Windows serverlər, printerlər və fayl paylaşımı kimi resursları tapmaq və müəyyən etmək üçün NetBIOS adlarından istifadə edirdi. Xüsusilə erkən Windows quraşdırmaları kontekstində NetBIOS yerli şəbəkənin inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Müasir şəbəkə paradiqmaları onun TCP/IP ilə inteqrasiyası ilə yaradılmışdır ki, bu da Windows əsaslı kompüterlərin IP əsaslı şəbəkələr üzərindən səmərəli əlaqə saxlamasına imkan vermişdir. NetBIOS-u başa düşmək köhnə Windows şəbəkələrini və tətbiqlərini idarə etmək və aradan qaldırmaq üçün hələ də çox vacibdir, baxmayaraq ki, istifadəsi azalır.

DNS nədir?

Hər bir veb saytın IP ünvanı Domen Adı Sistemində (DNS) saxlanılır. İstehlakçılar veb brauzerlərə “google.com” kimi domen adlarını daxil etdikdə, DNS həmin domenlər üçün düzgün IP ünvanının müəyyən edilməsinə cavabdehdir. Brauzerlər daha sonra mənbə serverləri ilə əlaqə saxlamaq üçün ünvanlardan istifadə edir ki, onlar vebsaytların məzmununu əldə edə və istehlakçılara göstərə bilsinlər. Bütün bunlar DNS sorğularına cavab verən onlayn qaynaqlar olan DNS serverləri tərəfindən mümkün olur.

Server digər proqramlara xidmətlər təklif edən proqram və ya avadanlıqdır ki, onlar da “müştərilər” adlanır. Müasir masaüstü və mobil əməliyyat sistemlərinin əksəriyyətində olan DNS müştəriləri sayəsində veb brauzerlər DNS serverləri ilə əlaqə saxlaya bilirlər.

Əsas DNS Server

Dillərimiz fərqli olduğu üçün vebsayta daxil olanda bizə kömək etmək üçün tərcüməçi lazımdır. İlkin DNS ilkin addım kimi sorğuya cavab verən ad serveri və ya əsas DNS serveridir. Əvvəlcə istifadəçi tərəfindən domen adı daxil edilməsi sistemin başa düşə biləcəyi IP ünvanına çevrilmək üçün əsas DNS-ə göndərilir.

Bağlantı qurmazdan əvvəl DNS serveri istifadəçi veb-saytın adını brauzerə yazdıqda onun girişini qəbul edir və onu domenin IP ünvanına çevirir. Bir domendə çoxlu DNS serverləri olduqda bir DNS server digərlərindən üstündür. Əsas DNS serveri domen üçün orijinal DNS zona fayllarını saxlayır.

DNS sorğuları kritik anlar

Köhnəlmiş və ya düzgün idarə olunmayan DNS şəbəkə təhlükəsizliyinə zərər verə bilər. Hücumun ümumi üsulu DNS oğurluğudur. Hakerlər ad serverinə nəzarəti ələ keçirdikdə, ziyarət etməyi planlaşdırmadığınız vebsayta göndərilirsiniz. Fişinq və ya əczaçılıqla birləşdirildikdə, təcavüzkarlar tez-tez şəxsi məlumatlarınızı əldə etməyə çalışırlar. Başqa bir ehtimal odur ki, rəhbərlik etdiyiniz veb-saytlar kompüterinizə zərərli proqram təminatı ilə sızmağa çalışır. DNS sorğuları ilə əlaqədar olaraq, DNS saxtakarlığı da ciddi risk yaradır. Burada bütövlükdə ad serveri dəyişdirilmir; yalnız ad qətnaməsidir. Bu, hakerlərin idarə etdiyi IP ünvanını qaytarmaq üçün DNS qeydinin dəyişdirildiyini göstərir, beləliklə, siz düzgün IP ünvanını almırsınız. Səthdə daxil olduğunuz veb sayt orijinal görünür. Təhlükəsizlik sertifikatından başqa heç nədən məhrumdur.

Windows Internet Name Service

Windows Internet Name Service (WINS), NetBIOS adları üçün Microsoft tərəfindən həyata keçirilən bir ad serveri və xidmətidir. WINS, əsasən, NetBIOS adlarını şəbəkə ünvanlarına mərkəzi olaraq xəritələyən bir sistemdir və DNS-in domen adlarını xəritələməsinə bənzəyir. DNS kimi, WINS də iki komponentə bölünür: müştəri qeydiyyatını, adların yenilənməsini və sorğuların idarə edilməsini həyata keçirən TCP/IP müştəri komponenti və inteqrasiya olunmuş verilənlər bazasına nəzarət edən server xidməti. Server xidməti, serverdən serverə təkrarlama, xidmət sorğuları və münaqişələrin idarə edilməsini də əhatə edir. Əslində, Windows Internet Name Service (WINS), NetBIOS adlarını IP ünvanları ilə əlaqələndirən və köhnə kompüter adları üçün həll və qeydiyyat xidmətini təmin edən bir sistemdir. NetBIOS və DNS-in əsas fərqləri hissəsində WINS tərəfdən də bəzi fərqlilikləri daha detallı qeyd olunub.

NetBIOS və DNS

NetBIOS və DNS (Domain Name System), şəbəkələrdə məlumatın idarə edilməsi və qoşulma proseslərini müəyyən edən iki əsas protokoldur. Hər iki protokolun fərqləri və istifadə sahələri aşağıdakı məlumatlarla aydınlaşdırılır:

NetBİOS

1. Ölçü və əhatə dairəsi: NetBIOS əsasən kiçik və yerli şəbəkələrdə (LAN və işçi qrupları) istifadə olunur. Bu protokol, əsasən Windows əməliyyat sistemləri ilə əlaqəli olmuşdur.

2. Adlandırma konvensiyaları: NetBIOS-da adlar daha az iyerarxik və genelliklə yalnız adlar (hostname) kimi istifadə olunur, məsələn, “COMPUTER1”.

3. Nəqliyyat Protokolları: NetBIOS əvvəlcə öz nəqliyyat protokolları ilə (NetBIOS over TCP/IP) çalışırdı, lakin daha sonra TCP/IP-in tətbiqi ilə də inteqrasiya olunmuşdur.4. İstifadə halları: Windows-un əvvəlki versiyalarında, NetBIOS yerli şəbəkə resurslarına giriş və tətbiqlər arasında rabitə qurmaq üçün istifadə olunurdu. Bu, məsələn, dosya paylaşımı, printer əlaqələri və s. üçün vacib idi.

DNS

1. Ölçü və əhatə dairəsi: DNS beynəlxalq səviyyədə, internet üzərində və daha böyük korporativ şəbəkələrdə işləyir. DNS, internetdə fərqli ərazilərdə yerləşən kompüterlərin IP ünvanlarını adlarla təmin edir.

2. Adlandırma konvensiyaları: DNS, tam ixtisaslı domen adları (FQDN) ilə işləyir. Domen adları iyerarxik olaraq düzülür, məsələn, “example.com”.

3. Nəqliyyat Protokolları: DNS sorğuları ümumiyyətlə UDP (User Datagram Protocol) ilə göndərilir, lakin daha böyük məlumatlar üçün TCP (Transmission Control Protocol) istifadə olunur.4. İstifadə halları: DNS, internetdəki veb səhifələrinin adlarını IP ünvanlarına çevirmək, e-poçt serverlərinin tapşırıqlarını həll etmək və uzaqdan giriş təmin etmək üçün lazımdır. DNS, internet əlaqəsi qurmaq üçün əsasən lazımdır.

Əsas Fərqləri:

– Məqsəd: NetBIOS, əsasən yerli şəbəkə resursları ilə əlaqəni təmin etmək üçün istifadə olunur, əksər hallarda Windows əməliyyat sistemləri ilə limitlənir. DNS isə global internet əlaqələri üçün mühüm bir protokoldur.

– Adlandırma: NetBIOS, daha lokal və sənədlənməsi daha sadə olan adlandırma qaydalarına sahibdir. DNS isə daha strukturlaşdırılmış domen adı sistemi ilə işləyir.

– Protokollar: NetBIOS əsasən TCP/IP ilə işləyərək məlumatların kommunikasiyasını təmin edir, əksinə, DNS sorğular üçün UDP və ya TCP istifadə edir.

– İstifadə sahələri: NetBIOS, artıq köhnə Windows şəbəkələri ilə əlaqədə vacibdir, lakin DNS, modern internet təcrübəsi üçün zəruri olan bir protokoldur.

– Məhdudiyyətlər: NetBİOS-da adlar yalnız 15 simvol ilə məhdudlaşır və şəbəkə adı limitli olduğu halda DNS-də adlar çox daha uzundur (255 simvola qədər) və bir çox alt-domenləri dəstəkləyir.

NetBİOS u aktivləşdirmək:

NetBIOS CMD-də:

netsh interface ip set interface “Local Area Connection” enable

NetBIOS Powershell-də:

$netAdapter = Get-WmiObject -Query “SELECT * FROM Win32_NetworkAdapterConfiguration WHERE IPEnabled = TRUE”

foreach ($adapter in $netAdapter) {

    $adapter.EnableWINS($true)

}

NetBIOS Linux-da:

DNS CMD-də:

Start

net start dns

Stop

net stop dns

Yenidən başlatmaq

net stop dns

net start dns

Avto-Başlama

sc config dns start= auto

Avto-Başlamama

sc config dns start= disabled

DNS serverlərinin IP ünvanlarını dəyişdirmək üçün:

netsh interface ipv4 add dnsserver “Ethernet” address=8.8.8.8 index=1
DNS Powershell-də:

Parametrlər altında yan paneldəki “şəbəkə və internet” düyməsini basırıq. “Şəbəkə və İnternet parametrləri” altında siyahıdan “Wi-Fi” və ya “Ethernet”kimi əsas internet bağlantımızın adını seçirik. Şəbəkə bağlantısı xüsusiyyətləri səhifəsində “donanım xüsusiyyətləri”ni seçdikd’n sonra Wi-Fi və ya Ethernet donanım xüsusiyyətləri səhifəsində “DNS server təyinatı” seçimini tapırıq və yanındakı “Düzəliş et” düyməsini basırıq. Görünən pəncərədə “Manual” DNS parametrlərini seçmək üçün açılan menyudan istifadə etdikdən Sonra “IPv4” keçidini “açıq”vəziyyətinə gətiririk. “IPv4” altında yuxarıdakı bölmədən seçdiyiniz əsas DNS serverinin ünvanını “tercih olunan DNS” sahəsinə daxil edirik (məsələn, “8.8.8.8”). Eynilə, “alternativ DNS” sahəsinə (məsələn, “8.8.4.4”) əlavə DNS serverinin ünvanını daxil edirik.

Əvvəlcə PowerShell’i “Administrator” hüquqları ilə açmaq lazımdır.

Start

Start-Service -Name “dns”

Stop

Stop-Service -Name “dns”

Yenidən başlama

Restart-Service -Name “dns”

Avto-başlama

Set-Service -Name “dns” -StartupType Automatic

Avto-başlamama

Set-Service -Name “dns” -StartupType Manual

DNS ayarlarını yoxlamaq və dəyişmək üçün PowerShell’də Get-DnsClient və Set-DnsClientServerAddress cmdlet-lərindən istifadə edə bilərik.

Get-DnsClientServerAddress

Set-DnsClientServerAddress -InterfaceAlias “Ethernet” -ServerAddresses (“8.8.8.8”, “8.8.4.4”)
DNS Linux-da:

Start

sudo systemctl start systemd-resolved.service

Stop

sudo systemctl stop systemd-resolved.service

Yenidən başlama

sudo systemctl restart systemd-resolved.service

Avto-başlama

sudo systemctl disable systemd-resolved.service